Ўзбекистонда Президент Шавкат Мирзиёев раҳбарлигида 2017 йилдан буён иқтисодий эркинлаштириш ва ижтимоий ҳимоя тизимини кучайтиришга қаратилган кенг кўламли ислоҳотлар амалга оширилмоқда. 2023 йилда қабул қилинган янги Конституцияда мамлакат “ижтимоий давлат” сифатида белгиланди, бу эса бандликни таъминлаш ва камбағалликни камайтириш масъулиятини давлат зиммасига юклайди.
“Ўзбекистон–2030” стратегиясида 2026 йилгача камбағаллик даражасини ярмига қисқартириш мақсади белгиланган. Шу йўналишда ташкил этилган Ижтимоий ҳимоя миллий агентлиги (НАСП) ва “Инсон” хизмат марказлари ҳозирда 2,3 миллиондан ортиқ кам таъминланган оилаларга хизмат кўрсатмоқда.
Интеграциялашган “Инсон” марказлари
Ҳар бир маҳаллада фаолият юритаётган “Инсон” марказлари аҳолига ижтимоий нафақалар, тиббий хизматлар ва бандлик дастурларига мурожаат қилишда “бир дарча” тамойили асосида ёрдам беради. 2023 йилда кексалар ва ногиронлиги бўлган шахсларни қўллаб-қувватлаш учун ягона электрон реестр ҳам йўлга қўйилди — ҳозирда унда 17 мингдан ортиқ фуқаро рўйхатга олинган.
Халқаро ҳамкорлик ва янги дастурлар
Жаҳон банки 2018–2021 йилларда Ўзбекистонда ижтимоий сиёсат ва бандлик ислоҳотларини молиялаштириш учун 2,1 миллиард долларлик кредит ажратган. 2024 йилда эса қўшимча 100 миллион долларлик “ИНСОН” лойиҳаси тасдиқланиб, 50 та янги ижтимоий хизмат марказларини очиш режалаштирилган.
2024 йил 1 ноябрда старт олган “Қашшоқликдан фаровонлик сари” дастури доирасида 600 мингдан ортиқ оила 1,3 миллиондан зиёд хизматлардан фойдаланди. Шу билан бирга, ушбу оилалар аъзолари 2,2 миллиондан ортиқ бепул тиббий хизматлардан фойдаланиб, меҳнат бозорида фаол иштирок этмоқда.
Самарадорлик: даромад икки баравар ошди
Маҳаллий даражада юритилаётган Миллий камбағал оилалар реестрига ҳозирда 667 минг оила (2,8 миллион фуқаро) киритилган. Уларнинг ўртача жон бошига даромади 2025 йил давомида икки бараварга ошган — 174 минг сўмдан 338 минг сўмгача.
Шунингдек, 73 минг оила илк бор расмий ишга эга бўлган, 150 минг оила эса камбағалликдан чиқишга муваффақ бўлган. Уларнинг 70 фоизи даромад ўсишини айнан расмий бандлик орқали таъминлаган.
Барқарорлик ва янги ижтимоий модель
Ёрдамни манзилли йўналтириш учун оилалар уч тоифага бўлинган:
Қизил — ногирон, ёлғиз ота-оналар ва боқувчисини йўқотганлар;
Сариқ — меҳнатга лаёқатли, аммо барқарор даромади йўқ оилалар;
Яшил — камбағалликдан чиққан, аммо қайтиш хавфи юқори бўлганлар.
Бу тасниф ижтимоий ёрдамни аниқ эҳтиёж асосида тақсимлаш имконини бермоқда.
Инсон капиталига сармоя
2025 йилда 125 минг нафар кам таъминланган оилалар фарзандлари мактабгача таълим муассасаларига имтиёзли асосда қабул қилинди. Давлат уларнинг ўқиш ва ривожланиш харажатларининг 90 фоизигача қисмини қоплаб бермоқда.
Шунингдек, “Фаол ҳаёт сари қадамингизни қўйинг” дастури доирасида ёши катталар учун реабилитация хизматлари, ногирон болалар учун кунлик парвариш марказлари йўлга қўйилган.
Янги мақсадлар – 2030 йилгача
Президент фармонига кўра, 2030 йилгача ижтимоий хизматлардан фойдаланувчи фуқаролар сони йилига 3 миллион нафарга етади, уларнинг 30 фоизи хусусий сектор томонидан тақдим этилади. Бу ёндашув “ижтимоий иқтисодиёт” тамойилларига тўлиқ мос келади.
