Олимлар янги тадқиқотлар натижасида шампунь, совун, лосьон ва бошқа шахсий гигиена учун мўлжалланган маҳсулотларда формальдегид моддаси мавжудлигини аниқлашди.
Формальдегид — бу маҳсулотлар сақланиш муддатини узайтириш учун қўшиладиган кимёвий модда бўлиб, астма ва айрим турдаги саратон касалликлари хавфини оширади.
Лос-Анжелесда ўтказилган кичик тадқиқот шаҳарда яшайдиган қора танли ҳамда латиноамерикалик аёлларнинг ярмидан кўпи ҳар куни формальдегид ёки унинг ўриндоши бўлган моддалар мавжуд шахсий гигиена маҳсулотларидан фойдаланишини аниқлади.
Формальдегид шампунь, лосьон ва юз кремлари каби ҳар куни фойдаланиладиган гигиена маҳсулотлари қўшилади.
Формальдегид — рангсиз ва ҳидсиз газ бўлиб, инсон ва ўсимликларда метаболик жараёнлар мобайнида ҳам табиий тарзда ҳосил бўлади. Бироқ у қурилиш материаллари, бўёқ, пластик каби турли маҳсулотларда, шу жумладан косметикада ҳам консервант сифатида қўлланади.
Европа Иттифоқи косметикада формальдегид ва уни тарқатувчи кимёвий моддалардан фойдаланишни тақиқлаган, аммо АҚШда айниқса Калифорния ва Мериленд штатларидан ташқари кўпчилик жойларда бу моддалар қўшилишига рухсат берилади.
Формальдегид турли йўллар - ҳаво, сув ва озиқ-овқат ҳамда тери орқали танага киради. Бу модда ўпка ва кўзларнинг шиллиқ қаватини куйдириб, нафас олишда қийинчиликлар келтириб чиқариши мумкин. Илмий тадқиқотлар шуни кўрсатдики, бу модда узоқ муддат таъсир қилса, астма хавфини ошириши ва бурун тўқималари саратони, шунингдек, миелоид лейкемия каби турли саратон хасталикларига олиб келиши мумкин. АҚШнинг Соғлиқни сақлаш ва инсон ресурслари департаменти таркибидаги Миллий токсикология дастури 2011 йилда формальдегидни “маълум инсон саратони келиб чиқишини келтирувчи модда” деб эътироф этган.
Лос-Анжелес тадқиқотида 2021 йили ўтказилган қўлланмаларда 70 нафар қора танли ва латиноамерикалик аёллар бир ҳафта давомида ишлатган 1 100дан ортиқ маҳсулотнинг таркибини кузатди. Улар ичида 35 та эҳтимолий зарарли модда аниқланди, жумладан формальдегид ёки консервантлар. Ҳар бир аёлда ўртача 4% маҳсулотда бу моддалар борлиги қайд этилди, аммо аёлларнинг 53% си ҳеч бўлмаганда битта формальдегидли маҳсулотдан фойдаланган.
Лосьонлар, юз кремлари ва совунлар энг кўп формальдегидли моддаларни ўз ичига олган тоифалар эканлиги аниқланди. Масалан, лосьонларнинг 20 фоизи формальдегид тарқатувчи консервант ишлатган, уларнинг 12 та си Bath & Body Works брендига тегишли бўлган. Иштирокчилар ушбу лосьонларни беш кун ичида жами 76 маротаба қўллаган.
Дори-дармон ва косметикада формальдегиддан бошқа парабенлар каби консервантлар ҳам қўлланилади, уларнинг ҳам соғлиқка зарарли бўлиши мумкин. Аммо атроф-муҳитни муҳофаза қилиш гуруҳи Environmental Working Group маълумотларига кўра, пропилен гликол, каприл гликол ва сорбитан каприлат сингари учта консервант нисбатан хавфсиз саналади.
Экспертлар истеъмолчиларга маҳсулот пакетларидаги таркиби рўйхатини диққат билан ўқишни, формальдегид тарқатувчи консервантлар номларини текширишни тавсия қилади. Шунингдек, Detox Me, Clearya ёки Environmental Working Group’нинг Healthy Living каби мобил иловалар орқали маҳсулотларни сканерлаб, хавфсиз альтернатива топиш мумкинлиги айтиляпти.
Абдуллоҳ Саййид
