Испания — Европанинг жануби-ғарбида, Пиреней ярим оролида жойлашган давлат бўлиб, ҳудудининг аксар қисми плато, ўртача баландликдаги тизмалар, ясситоғликлар ва пасттекстликлардан иборат. Аҳолисининг ¾ қисми испанлар, қолганлари — каталонлар, галисийлар, басклар ва бошқалар.
Бугунги кунга келиб ушбу давлатнинг Мадрид, Барселона, Валенсия, Сельвия, Сарагоса, Бальбао, Малага каби шаҳарларини эшитмаган ва кўришни истамаган киши бўлмаса керак.
Испания халқи адабиёт, санъат ва маданият ҳамда спорт жиҳатдан жаҳонда ўз ўрнига эга ҳисобланади. Ўрта асрларда халқ ижоди, юнон, Рим ва араб маданиятларининг таъсирида шаклланган.
Дунёда инсонларни бирдамликка чорловчи спорт турлари кўп. Шунингдек, ҳар бир миллатнинг ўзига хос миллий спорт ўйинлари мавжуд. Шулар қатори испан миллий спорт ўйини алоҳида эътироф этилиши барчамизни қизиқтирса, ажабмас. Бу — инсон ва буқалар жангги асосида кечувчи Корридадир. Бу ўйин хавфлилик даражаси билан бутун дунёга машҳур!
МАЪЛУМОТ: Испан миллий томошаси Коррида — испанча “corrida de toros” — буқаларнинг чопиши маъносини билдиради.
Коррида ўйини XI асрдан буён маълум бўлиб, бунда иштирок этганлар шарафланган. Аммо ўйин оқибатида деярли ҳар куни торреролар ўлим билан юзма-юз бўлишган.
XVIII асрга келиб коррида цирк томошаси сифатида кенг оммага ҳам намойиш этила бошланган. Кейинчалик коррида испан дворянларининг довюраклик даражасини синаш ва шакллантиришда қўл келган. Унда 12-14 кишидан иборат гуруҳ иштирок этади. Бу кишилар испанчада тореролар деб юритилади.
Тореролар буқани ярқираган латта билан қўзғатади. Пикадорлар эса найзаларни буқага санчиб, уни баттар ғазаблантиради.
Дарҳақиқат ғазабланган буқа қутуриб, иштирокчиларни жароҳатлашдан тап тортмайди. Бу эса қайсидир маънода томошабинларга завқ бағишлар экан.
Асосий ижрочи — матадорнинг буқа билан жанг ўйини буқани ўлдириш билан якун топади. Бу ўйин Испания, Жанубий Франция ва Лотин Америкаси мамлакатларида тарқалган. Бугунги кунга келиб ушбу мамлакатларда коррида ўйини устида катта маблағлар тикилиб, қонли буқалар жанги шоу тарзда ўтказилади.
ОМАД ВА БАХТ СИНОВИ“Ўлим спорти”
Коррида спортида иштирокчилар ўзўйинлари орқали омадини ва бахтини синовдан ўтказади. Бунга асос бор десак ҳам бўлади. Боиси қутурган буқадан қочиб қутулиш бахт олиб келишини билмадигу аммо омадли инсонларгинабунда омон чиқишига ишонса бўлади.
Испанияда жангари буқага нафақат оддий ҳайвон балки ўлим вакили ва юлдуз даражасига кўтарилади. Буқа билан “муомала”қилувчи матадор томошабинлар кўз олдида ўз маҳоратини кўрсатиб, ҳурмат қозониши лозим. Матадор билан бирга “ишловчи” буқа 4 дан 6 ёшгача бўлиши лозим. (От билан уюштириладиган корридада, 2-4 ёшли, 450 кг.дан кам бўлмаган буқалар танлаб олинади.)
Чунки шу ёшда буқаларнинг айни кучга тўлган пайти бўлар экан. Буқаларни аренага чиқаришдан олдин матодор буқанинг характерини ўрганиш учун у билан анча машқ қилади, аксҳолда матадор ундан ҳимояланиши қийин. Бу ўйинда буқанинг бўйин устига махсус иштирокчи ўйинчилар томонидан найзалар тиқилиб ҳолсизлантирилади ва матадор уни ўлдиради. Коррида ўйинида матадор анчагина айёр ва хушёр бўлиши лозим.
Матадор — испанча торреронинг бирлик шакли бўлиб, “Буни ўлдирувчи” маъносини англатади. Матадор бўлиш учун болалар 10-12 ёшдан бошлаб тайёрланади.
"АЖАЛ" АРЕНАЛАРИ...
Коррида спорти пайдо бўлган пайтда ўйин кенг ва очиқ майдонларда ўтказилган. 1733 йилга келиб Испаниянинг Севилья шаҳрида буқалар жанги учун айлана шаклдаги махсус коррида майдони қурилган. Майдон “Ла Маэстранса” номини олган. Тузилишига кўра майдон Рим гладиаторлар жанги ўтказиладиган жойни эслатади.
Корриданинг ватани Испанияда хусусан Мадридда XVIII асрда яшаган матадор аёл Пахуэлера номи ҳалигача кишилар ёдида. Кейинчалик бу ўйинда иштирок этиш аёллар учун бутунлай ман этилган. 1974 йилга келиб уларнинг корридада иштирок этиш ҳуқуқи қайта тикланган. Аммо бугунги кунда коррида ареналарига аёллар кам камдан-кам ҳоллардагина чиқади. Албатта довюракликда эркаклардан қолишмайдиган нозик кўринишли аёлларни буқалар жангида кўрсангиз, албатта сиз ҳам ҳайратланасиз.
Ҳар йили Испания, Франция ва Португалияда 6 минга спортчилар коррида уйинида иштирок этишади. Бунинг натижасида 30 мингдан зиёд жангчи буқалар нобуд бўлади. XIX-XX аср мобайнида Испанияда 63 та спортчи матодор коррида уйини оқибатида ҳалок бўлган. Мадрид шаҳридаги “Лас-Вентас” коррида ўйин майдони ёнидан айнан коррида ўйинида ҳалок бўлган спортчилар хотира майдони барпо этилган.
АЗАЛДАН ҲАМКОР ХАЛҚ
Ўзбекистон мустақилликка эришгач, савдо-иқтисодий алоқалар янада кенг ривожланиб бормоқда. Тарихга назар ташласак,икки халқ ўртасидаги алоқалар XV асрга бориб тақалади.
1404 йилда Кастилия қиролининг элчиси Руи Гонсалес ва Клавихо Самарқандга ташриф буюргани ҳамда Амир Темур салтанати ҳақида ноёб эсдаликлар қолдиргани бот-бот эътироф этилади. Бугунги кунда ҳам икки мамлакат ўртасида илиқ муносабатлар сақланиб қолган. Шундай экан Испания миллий қадриятлари ўзбек халқига ва ўз ўрнида бизнинг азалий қадрият ва ёдгорликларимиз испан халқига ҳамиша қизиқ ва эътирофга лойиқ бўлиб қолаверади.
Абдулазиз РУСТАМ ўғли
