Евроосиё геосиёсатининг сўнгги саҳифалари яна Украина устидан бурилди. Дунёни титратган уруш фонида энди гап нафақат ракеталар, балки ер остидаги бойликлар, инвесторлар ва йирик давлатлар манфаатлари ҳақида кетяпти. Ғарбнинг йирик давлатлари, хусусан АҚШ, Украинага нафақат ҳарбий ёрдам, балки иқтисодий ва стратегик ҳамкорлик асосида яқинлашмоқда. Бу эса ерлар – стратегик минералларга бой Украина Калтакининг глобал саҳнадаги ролини тубдан ўзгартирмоқда.
Патриотдан Патриотгача – Осмонда давом этаётган жанг
2023 йил апрелида Украинага илк бор етказилган Patriot ҳаво ҳужумидан мудофаа тизими бугунга келиб 8 тагача етди. Бироқ уларнинг фақат 6 таси ишга яроқли. Бу тизимлар Россиянинг ҳар куни кучайиб бораётган ракета ҳужумларига қарши турган асосий қалқонлардан бири. Яқинда Германия ёки Грецияда жойлашган яна бир Patriot тизимини Украинага юбориш режалаштирилаётгани айтилди. Осмонда уруш давом этар экан, ер остида эса янги жанг майдонлари очиляпти.
Трампнинг соясида қолган можаро
Доналд Трампга кўра, агар у ўша пайтда аралашмаганида, ҳозир Россия бутун Украинани эгаллаб бўлган бўларди. “Агар мен бўлмаганимда, ҳозир улар бутун Украина учун уришаётган бўларди,” — деган президентнинг сўзлари фақат ўтмишдаги сиёсий баёнот эмас – у ҳали ҳам бу можаронинг парда ортидаги кучлар мувозанатига таъсир кўрсатмоқда. Трамп, эҳтимол, тинчлик музокаралари бўйича айрим томонлар билан яқинлик борлигини айтди, лекин батафсил очиқламади.
Ер остидаги бойликлар: АҚШ-Украина стратегик иттифоқининг янги қатлами
Оқ уй ва Киев орасида тузилган янги битим, йирик ўзгаришларнинг муқаддимасидир. Ҳар икки давлат бошқарувида фаолият юритувчи янги инвестиция фонди ташкил қилинди. У Украина ҳудудидаги литюм, титанюм, марганец ва бошқа ноёб ер элементларини қайта ишлаш ва урушдан кейинги тикланиш учун хизмат қилади. Бу минераллар АҚШ саноати, айниқса яшил энергия ва мудофаа сектори учун беқиёс аҳамиятга эга.
Муҳими, Украина бу бойликларнинг эгалигини сақлаб қолган ҳолда, АҚШга фойдаланиш ва сармоя киритиш ҳуқуқини берди. Дастлабки ўн йил давомида бу лойиҳалардан тушган фойда фақат Украинани тиклашга йўналтирилади. Бу эса суверенитет ва иқтисодий мустақиллик ўртасидаги нозик мувозанатни талаб қилади.
Украина Калтаги – ер остидаги хазина
“Украина Калтаги” деб номланувчи қадимий геологик ҳудуд 2,5 миллиард йил аввал шаклланган ва бугун дунёдаги энг муҳим минерал манбаларидан бири ҳисобланади. Бу фақат технология ёки экология учун эмас – балки фронт чизиғидаги ҳар бир метр учун ҳам курашни белгилаб беради.
АҚШ Геология хизмати маълумотига кўра, Украина жаҳон титанюмининг 5,8 фоизи, рутилнинг 15,7 фоизи ва ураннинг салмоқли қисмини таъминлайди. АҚШда бу ресурслар мавжуд бўлса-да, экологик ва қонунчилик тўсиқлари туфайли уларни ишлаб чиқариш чекланган. Бу эса Украинани айни дамда энг муҳим стратегик шерикларга айлантиради.
Дипломатик фронтда янги уруш
Маданиятлар тўқнашувидан кўра кўпроқ манфаатлар тўқнашуви бўлаётган ушбу босқичда иқтисодий дипломатия ҳарбий режаларга сингиб кетди. АҚШ билан имзоланган стратегик минераллар бўйича битим Киевга фақат молиявий таянч эмас, балки янги стратегик ишонч ҳам берди. Бу эса Украинани фронтда янада тажовузкор ҳаракатларга ундайди. Янги давр – янги уруш қоидаларини талаб қилади.
Ҳал қилувчи тўсиқлар: Россия ва ресурслар
Лекин орзуларни ҳақиқатга айлантириш осон эмас. Украина шарқидаги айрим йирик конлар Россия назорати остида қолмоқда. Битимнинг реал натижалари уруш фронтидаги ҳаракатларга ва халқаро хавфсизлик кафолатларига боғлиқ бўлиб қолади. Украина бу борада Европа Иттифоқидан шаффофлик ва хавфсизлик тамойилларига асосланган ёрдам олишни режалаштиряпти.
Хулоса ўрнида Украинадаги уруш энди нафақат замонавий қуроллар билан, балки қадимий тоғлар, геологик қатламлар, инвесторлар ва стратегик манфаатлар орқали давом этмоқда. Фронт чизиғи энди ер устидагина эмас – балки ер остида, дипломатик жадвалларда ва сармоя шартномаларида ҳам чизилмоқда.
Шу ҳолатда савол туғилади: Украина ўзини ҳимоя қилаётгани рост, аммо бу ҳимоя эвазига яна нимани бой бераётганини аниқлаш учун вақт ва тарих ўз сўзини айтади.
