Transyog‘lar nimasi bilan xatarli?
Bugungi kunda yoshlar orasida “fast-fud”, yarim tayyor mahsulotlar, qovurilgan kartoshka frisi, chips va qandolat mahsulotlari keng ommalashgan. Tahlillarga ko‘ra, ushbu mahsulotlar tarkibida organizm uchun zararli bo‘lgan transyog‘lar miqdori juda yuqori.
Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti (JSST) ma’lumotlariga ko‘ra, dunyo bo‘ylab 5 milliardga yaqin odam ushbu yog‘larning salbiy ta’siridan himoyalanmagan. Bu esa yurak xastaliklari va o‘lim xavfini keskin oshirmoqda.
Har yili sayyoramiz bo‘yicha 300 mingga yaqin odam transyog‘lar iste’moli bilan bog‘liq kasalliklar tufayli vafot etmoqda.
Arzon yog‘ — katta tahdid
Tibbiyot fanlari doktori, professor Nizom Ermatov bu borada shunday deydi:
— Transyog‘lar arzon va qayta ishlashda qulay bo‘lgan yog‘ turi hisoblanadi. Xona haroratida qattiq qoladigan xususiyati tufayli turli xil oziq-ovqat mahsulotlariga qo‘shiladi.
Bu yog‘lar asosan margarin, o‘simlik yog‘lari, qovurilgan taomlar, pechene, kraker va piroglarda uchraydi. Shuningdek, kavsh qaytaruvchi hayvonlar go‘shti va sutida tabiiy holda ham mavjud. Ammo har ikki turi ham inson salomatligi uchun xavfli.
Transyog‘lar qanday zarar qiladi?
Yog‘lar inson tanasida hujayra membranalari va boshqa biologik tuzilmalar uchun asosiy “qurilish materiali” vazifasini o‘taydi. Ammo sun’iy sintezlangan transyog‘lar moddalar almashinuvi jarayoniga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Transyog‘lar zararli xolesterin miqdorini oshiradi va past zichlikdagi lipoproteinlar qon tomirlari devorida tiqin hosil qiladi. Bu qon aylanishi buzilishiga, hayotiy muhim organlarga qon yetkazib berishda uzilishlar yuzaga kelishiga olib keladi. Natijada infarkt, insult va o‘pka arteriyasi tromboemboliyasi kabi og‘ir kasalliklar rivojlanishi mumkin.
Shu bilan birga, transyog‘lar yallig‘lanish jarayonlarini kuchaytirib, qandli diabet va rak xastaliklari rivojlanish xavfini ham oshiradi.
Qanday chora ko‘rish kerak?
JSST transyog‘lar iste’molini kunlik energiyaning 1 foizigacha kamaytirishni tavsiya etmoqda. Masalan, agar kunlik ratsion 2000 kaloriya bo‘lsa, transyog‘lar ulushi 2,2 grammdan oshmasligi kerak.
Ammo ayrim mahsulotlar tarkibida bu me’yordan 200 baravar ko‘p transyog‘lar mavjud. Shu sababli mutaxassislar bu yog‘larni iste’moldan butunlay chiqarish yoki ularni minimal darajada kamaytirishni tavsiya qilishmoqda.
