Дунёдаги компьютер технологиялари етакчиси бўлмиш Apple компаниясининг бошида Американинг кичкинагина шаҳарчасида вояга етган, гўдаклигида ота-онаси воз кечган, ҳатто олий маълумоти ҳам бўлмаган оддийгина йигит турганига ишониш қийин. 20-асрнинг охири 21-асрнинг бошида кашфиётчи, новатор сифатида тарихга кирган бу инсон Apple II ва Macintosh компьютерларинигина яратиб, компьютер саноатини жойидан қўзғатди, iPod билан мусиқа оламини қалқитди, iPhone ёрдамида телефонлар дунёсини қайта қурди, Pixar студиясидаги дадил тажрибалари эса мультпликация соҳасига янгиликлар киритди. У ўз компаниясидан бўшатилиб, кейин яна уни энг пастдан юқори чўққиларга олиб чиқишга муваффақ бўлган энг ёш мультимиллионер ҳамдир.
Болалиги
1955 йилнинг 24 февраль куни америкалик Жоан Шибле ва суриялик Абдуллафаттоҳ Жандали ўғилли бўлдилар. Аммо фарзандли бўлишганидан кўп ҳам хурсанд бўлмадилар, негаки улар турмуш қуришмаган, бунинг устига талаба бўлганлари учун болани парвариш қилиб, вояга етказишга кўп ҳам иштиёқлари йўқ эди. Болакайни Калифорния штатида истиқомат қилувчи Пол ва Клара Жобслар оиласи асраб олиб, унга Стивен деб исм қўйишди. Клара фирмада ҳисобчи бўлиб ишлар, Пол эса механик эди. Болани туққан онаси Жобсларга биргина шарт қўйди – Стив олий маълумотли бўлиши шарт!
Ўсмирлик
Физика кабинетида частота ҳисоблагичини йиғаётган 12 ёшли Стив Жобс шу мослама учун эҳтиёт қисм сўраб, Hewlett-Packard компаниясининг президенти Уильяму Хьюлеттнинг уйига қўнғироқ қилди-да, у билан нақ 20 дақиқа гаплашди. Хьюлет унга керакли деталларни жўнатишга ваъда бериб, Стивни Силикон водийсининг бутун саноати яратилаётган ўз компаниясида ёзги таътилда ишлашга таклиф этди. Айнан мана шу ерда ишлаб юрган кезлари Стив унинг кейинги тақдирига таъсир этган инсон – Стивен Возняк билан танишди.
Ҳаётни англаш...
1972 йили Стив Жобс мактабни тугатиб, нуфузли коллежга ўқишга кирди. Ярим йилдан кейин эса ўқишга бормай қолди. Бу ҳақда у ўзи шундай изоҳ берганди: «Мен қиммат коллежни танлагандим, ота-онамнинг бор жамғармалари менинг ўқишимга кета бошлади. Олти ой ўтиб, бу ўқишимдан бир иш чиқмаслигини тушундим. Ҳаётда нима қилишимни тушунмасдим, коллеж эса ҳаётни англашимга кўмак бермаслиги аниқ эди.»
Жобс ўқишни ташлаб, университетда яшашни давом эттирди. Энди у ётоқхонадан маҳрум бўлган, дўстларининг хонасида ерда ётиб юришга мажбур эди. Кун кечириш учун, ҳатто, ичимликлардан бўшаган шиша идишларни топширишига тўғри келарди. Ҳар куни кечқурун эса етти километр пиёда йўл босиб, кришнаидлар ибодотхонасига бориб овқатланиб келарди.
Ҳиндистон сафари
Ниҳоят 18 ойлик дарбадарликдан сўнг 1974 йилнинг кузида Стив Калифорнияга қайтди. У ерда эски қадрдони, ихтирочи-олим Стивен Возняк билан учрашади. Унинг маслаҳатига кўра видеоўйинлар ишлаб чиқарувчи Атари фирмасига ишга жойлашади. У пайтлари Стив Жобснинг оламшумул режалари йўқ, мақсади – Ҳиндистонга етиб олиш учун пул ишлаб олиш эди холос. Ахир унинг ёшлиги хиппи ҳаракати гуллаган пайтга тўғри келганди-да, бундан келиб чиқадиган оқибатлар ҳам уни четлаб ўтмаганди. Стивнинг саёҳатини Атари фирмаси ўз зиммасига олди. Фақат бир шарт билан – аввал Германияга бориб, ишлаб чиқариш билан муаамоларни баратараф этиши керак эди. Буни Стив осонгина уддалади. Ҳиндистондан эса Силикон водийсидаги хиппиларнинг ҳаёт тарзидан буткул фарқ қилувчи ҳақиқий қашшоқлик нималигини билиб қайтди.
Маслакдош адашлар
Сафардан қайтган Жобс Атарида ишини давом эттирди. Унга ўйиндаги платасидаги чипларнинг сонини камайтириш вазифасини топширишди ва схемадан олиб ташланган ҳар бир чип учун 100 доллар мукофот пули беришни ваъда беришди. Стив Жобс электрон платаларнинг тузилишини тузук тушунмагани боис бу ишни қилишни Стивен Вознякдан илтимос қилди ва бериладиган пулнинг ярмини унга беришини айтди. Натижада Возняк схемасидан нақ 50 та чип олиб ташланаган плата яритишга муваффақ бўлди. Атари эса бундай пухта аппаратни ишлаб чиқаришга тайёр эмасди.
1975 йили Возняк уй шароитида ишлатишга мўлжалаанган компьютернинг тайёр моделини Hewlett-packard компанияси раҳбариятига намойиш этди. Аммо оддий инженернинг ташаббуси жавобсиз қолди – ахир у пайтлари компьютер дейилганда оғир темир жавонлар тушунилар ва улар фақат катта бизнес ёки ҳарбий соҳада қўлланиларди. Шунда Стив Жобс муҳим қарор қабул қилди – у адаши Стивен Вознякни ва Атари фирмасининг чизувчиси Рональда Уэйнни ўз компанияларини тузиб, шахсий компьютерлларни ишлаб чиқаришни йўлга қўйшинга кўндирди. 1976 йилнинг 1 апрель куни Жобс Возняк ва Уэйн Apple Computer Co. Компаниясини ташкил этишди.
Appleнинг яратилиши
Hewlett-packard каби Apple ҳам ўз фаолиятини гаражда бошлади. Отаснинг гаражидаги катта тахта станок эса корпорация тарихидаги биринчи конвейерга айланди. Жобснинг топшириғи билан Уэйн компаниянинг логотипини чизди. Унда бошига олма тушаётган Исаак Ньютон сурати тасвирланганди. Кейинчалик бу сурат анчайин соддалаштирлиб, компаниянинг ҳозирги рамзига айлантирилган.
Корпорациянинг биринчи капитали иккала Стивнинг арзимас жамғармаси –умумий ҳисобда 1300 доллар билан бошланди. Дўконлардан бири 50 та компьютер йиғишга буюртма берганида эса эҳтиёт қисмларни 30 кунлик муҳлат билан насияга олиб туришди. Apple I деб номланган биринчи компьютерларини тадбиркор ихтирочилар 666,66 долларга сотишга муваффақ бўлишди. Шундай бўлишига қарамай, ишлар ривожланишига кўзи етмаган Уэйн бошланғич капиталдаги 10 фоизли улушини 800 долларга сотиб, компаниядан чиқиб кетди.
25 ёшли миллионер
Шу йилнинг кузида эса Возняк Apple II устидаги ишларини якунлади. Бу дунёдаги илк оммавий тарзда сотилган рангли графикада ишловчи компьютер эди. Жобс ўз навбатида компьютернинг рекламаси билан шуғулланиб, компаниянинг ранг-баранг олма шаклидаги логотипини, компьютерларни чиройли идишларга қадоқлаш концепциясини амалга оширди.
Apple II дунё бўйлаб 5 миллион нусхада сотилиб, 1980 йилга келиб, Apple Computer компанияси компьютер ишлаб чиқарувчи илғор компаниялар қаторидан ўрин олди. Шу йилнинг охирида очик савдога чиқарилган компания акциялари бир соат ичида сотиб олинди ва Стивен Жобс 25 ёшида миллионерга айланди.
Катта бизнеснинг катта фитналари
Macintosh бозорга чиқарилганидан кейинги дастлабки 100 кун ичида талаш бўлиб сотилди. Аммо ундан сўнг Macintosh ва Apple ишлаб чиқарувчилари ўртасида низо келиб чиқди. Натижада Стив Жобс ўзи ташкил этган компаниядан бўшатилди. Жаҳл устида у компания вакили деган фахрий унвондан воз кечиб, Appleнинг ўзига тегишли акцияларини сотиб юборди. Фақат биттагина акциянигина эсдалик қилиб олиб қолди. 1985 йили Возняк корпорацияни ташлаб кетди.
Бир неча йиллардан кейин эса Apple компанияси банкрот бўлиш арафасига келиб қолди ва 1997 йили Жобс яна раҳбарликни ўз қўлига олиб, уни жар ёқасидан олиб чиқди ва яна соҳанинг энг илғор компаниялари сафига қўшди. Аммо унгача ҳали 12 йил бор эди. Стив бой ва ёш эди. У бемалол бизнесни ташлаб истиқболли лойиҳаларга пул тикиб ўйнаб кулиб яшаса бўларди, аммо бу Стивнинг хаёлига ҳам келмади. У Next компьютер компаниясини ташкил этди. 1985 йили Pixar компаниясини сотиб олиб, компьютер технологияларини қўллаган ҳолда анимацион фильмлар яратди. Ҳатто унинг компанияси томонидан ишлаб чиқарилган мультфильм «Оскар» олишга муваффақ бўлди.
Бир кўришдан муҳаббат
Кўпчилик йирик тадбиркорлар сингари Стив Жобс ҳам талабаларга маърузалар ўқиб турарди. 1989 йили Стэнфорддаги нутқини ҳар доимгидек артистларга ҳос завқу-шавқ билан ўқиркан, бирданига тутилиб қолди. Ҳаммасига сабаб тингловчилар ичида ўтирган Лорин Пауэл исмли аёл эди. Маъруза тугагач Стив ундан телефон рақамини сўраб олди, муҳим учрашувларини қолдириб, Лоринни ўша куннинг ўзидаёқ ресторнага таклиф қилди. Куннинг қолган қисмини эса улар шаҳар бўйлаб сайр қилишга сарфлашди. Тез орада улар турмуш қуришди. Етти йил ичицда улар бир ўғил ва икки қизнинг ота-онасига айланишди.
Бундан ташқари Стивнинг 1978 йили никоҳдан ташқари туғилган қизи ҳам бор. Унинг онаси рассом бўлиб, қаҳрамонимиз Жажжи Лизани икки йил давомида тан олмайди, бироқ кейинчалик ота ва қиз ўртасидаги муносабатлар илиқлашади.
2011 йили Стив Жобс ошқозон ости бези саратонидан вафот этди.
Назокат АБДУҚУНДУЗОВА тайёрлади.
Манба: «Sug'diyona» газетаси
