Ishsizlik juda ko`p muammolarga zamin yaratadi — jinoyatchilik oshadi, oilalarda notinchlik paydo bo`ladi, bolalarning tarbiyasi buziladi. Dunyoning xoh rivojlangan, xoh rivojlanayotgan biror davlati yo`qki, ishsizlik muammosi bo`lmasa. O`zbekistonda rasmiy ma`lumotlarga ko`ra 1,3 milliondan ortiq fuqaro ishsiz hisoblanadi.
Aholi sonining to`xtovsiz o`sib borishi, texnologiya rivojlanib yangi kasblar paydo bo`lishi va bu jarayonda mutaxassis etishtirib berish kabi masalalar ishsizlikni yanada dolzarb muammoga aylantirishi mumkin.
Buni hal qilishning yo`li – yangi ish o`rinlari yaratish, tadbirkorlikni yoshlar o`rtasida rivojlantirish, ularni zamonaviy kasblarga yo`naltirish.
Davlat bu borada yaxlit tizim yaratdi – endi yoshlarning biznes tashabbuslari, g`oyalari va loyihalarini ro`yobga chiqarishga ko`maklashiladi va shu orqali ularning bandligi ta`minlanadi.
* Kreditlashning yangi tizimi
Biz so`z yuritayotgan tizim – yoshlar tadbirkorligini kreditlashning yangi tizimi deb ataladi. Unga ko`ra, yoshlarga o`z biznesini boshlash uchun:
– jismoniy shaxslarga: 7 yil muddatga (3 yil imtiyozli davrni o`z ichiga olgan holda) 33mln so`mgacha;
– yuridik shaxslarga: 225 mln so`mgacha mikrokreditlar berish boshlandi.
Bunga Prezidentning PF-4862 va PF-6260-son Farmoni, Hukumatning 388-son qarori bilan huquqiy asos yaratilgan.
Yoshlarni tadbirkorlikka jalb etish va ularning biznes tashabbuslarini qo`llab-quvvatlash Mikrokreditbank va Milliy bankning asosiy vazifasi etib belgilandi.
Oilaviy tadbirkorlikni rivojlantirish dasturlari yagona elektron platformasi (oilakredit.uz) ishga tushirilib, kredit olishning onlayn tizimi yaratildi.
Natijada 2023 yil o`tgan 9 oy davomida 121ming 547 nafar yoshlarning tadbirkorlik loyihalari uchun 2 trln 438 mlrd so`m imtiyozli kreditlar ajratildi.
Misol uchun: Toshkent viloyati, Toshkent tumanida yashovchi Abrorova Xadicha Dilmurod qiziga o`z yashash honadonida oilaviy nodavlat maktabgacha ta`lim tashkiloti faoliyatini yo`lga qo`yishi uchun 33 mln so`m imtiyozli kredit ajratildi. Bugungi kunda 50 o`rinli “SORA KIDS” nomli oilaviy maktabgacha ta`lim tashkiloti faoliyatini yo`lga qo`ydi.
* Loyihalarni moliyalashtirish tizimi
Tadbirkorlikka qiziquvchi yoshlarni biznes va tadbirkorlik ko`nikmalariga o`qitish hamda ularning innovasion, startap va biznes loyihalarini moliyalashtirish tizimi yaratildi. Bu bo`yicha Vazirlar Mahkamasi 2021 yil 21 dekabrda 765-sonli qaror chiqargan.
Mazkur yo`nalish bo`yicha o`quv dasturlari tayyorlanib, bugungi kunga qadar 91nafar yoshlarning 44,3mlrd so`m qiymatdagi istiqbolli loyihalari moliyalashtirildi.
Shuningdek, o`tgan davr mobaynida 95ming nafar yoshlar doimiy ish o`rinlariga joylashtirildi.
Misol uchun: Samarqand viloyati, Nurobod tumani “Sazag`an” mahallasida yashovchi Karimov Furqat Xo`jaqulovich o`z tadbirkorlik faoliyatini yo`lga qo`yish maqsadida ushbu loyiha doirasida 300 mln so`m imtiyozli kredit mablag`i olib mebel ishlab chiqarish (“Xumoyunshox sifat mebel” MChJ) faoliyatini yo`lga qo`ygan. Bugungi kunda 8 nafar mahalla yoshlarini doimiy bandligini ta`minlash bilan bir qatorda oylik aylanma mablag` hajmini 100 mln so`mga etkazgan.
* Zamonaviy kasb-hunarga yo`naltirish tizimi
Yoshlarga zamonaviy kasblar, axborot texnologiyalari va xorijiy tillarni o`rgatishni davlat tomonidan qo`llab-quvvatlashning yangicha tartibi – “Kelajak kasblari” loyihasi joriy etildi. Ushbu loyiha doirasida 2023 yil davomida 3ming 251nafar yoshlarning o`qish xarajatlarining 8,7mlrd. so`m miqdorida mablag`lari qoplab berildi.
“Ishga marhamat” monomarkazlari, kasb-hunarga o`qitish markazlari va maskanlari orqali 43ming 554nafar yoshlar bir qator kasb-hunarlarga o`qitildi.
Yoshlar bandligini ta`minlash borasida Ta`lim muassasalari o`quvchi-talabalarini kasb-hunarga yo`naltirish, ularga kelajakda mehnat bozorida talab yuqori bo`lgan kasblarni o`rgatishga qaratilgan “SkillsCamp” loyihasi amalga oshirilib, ushbu loyiha doirasida 1 000nafar IT, kiberxavfsizlik, sun`iy intellekt, media, piar, SMM, turizm, brending, xorijiy tillar, biznes, startap, ta`lim, pedagogika, xalqaro huquq va munosabatlar, moliya, iqtisod, arxitektura va landshaft sohalariga qiziqqan yoshlar qamrab olindi.
Bundan tashqari, yoshlarni kasb-hunar o`rganishga qiziqtirish, ularning bandligini ta`minlash maqsadida 2023 yildan boshlab “Besh tashabbus olimpiadasi” doirasida ilk marotaba tikuvchilik, sartaroshlik, oshpazlik, qandolatchilik va hunarmandchilik yo`nalishlarida 4 bosqichda “Kasblar tanlovi” tashkil etildi.
Tanlovda ishtirok etish maqsadida “Beshtashabbus.uz” elektron platformasi orqali Respublika bo`yicha jami 732 120nafar yoshlar (shundan, 409 459 nafari ayollar) ro`yxatdan o`tib, loyihada qatnashish istagini bildirdi.
Tanlovda ishtirok etgan 4ming 160nafar yoshlarni rag`batlantirish uchun jami 9mlrd. 160mln. so`m miqdorida mablag`lar ajratilib, tegishli soha bo`yicha asbob-uskunalar bilan taqdirlandi.
Tanlov g`oliblari o`z faoliyatlarini yo`lga qo`yishi uchun 1-o`rin 100 mln so`m, 2-o`rin 75 mln so`m, 3-o`rin 50 mln so`m miqdorida pul mukofotlari bilan taqdirlandi.
Misol uchun: Tanlovning “tikuvchilik” yo`nalishida 1-o`rinni qo`lga qiritgan qashqadaryolik Shoqulov Javohir Jumanazar o`g`li ushbu mablag`lar evaziga 5 ta to`g`ri chokli tikuv mashinasi, 2 ta overlog mashinasi, 2 ta maxsus dazmol hamda 2 ta ish stoli va stullar sotib olib o`z faoliyatini kengaytirgan. Natijada bugungi kunda 6 nafar yoshni doimiy bandligini ta`minlash bilan bir qatorda 12 nafar mahalla yoshlariga o`z kasbining sir asrorlarini o`rgatmoqda.
* Erlarni ijaraga berish tizimi
Joylarda ishsiz yoshlarning daromad manbaini yaratish orqali bandligini ta`minlash maqsadida zaxiraga qaytarilgan er maydonlarini dehqon xo`jaligi tashkil etgan holda sabzavotchilik, poliz, dukkakli, moyli ekinlar, kartoshka etishtirish kabi loyihalarni amalga oshirish uchun fuqarolarga 0,10 gektardan 1gektargacha bo`lgan o`lchamlarda ochiq elektron tanlov orqali 30yilga ijaraga berish tizimi joriy etildi.
2023 yilning 9 oyi davomida ushbu tizim orqali 79 ming 594 nafar yoshlarga 29 ming 534 gektar er maydonlari ochiq elektron tanlov orqali 30 yilga ijaraga berildi.
Misol uchun: Xorazm viloyati, Yangibozor tumani Shoirlar mahallasida yashovchi Yuldashev Og`abek Otabek o`g`li “Yoshlar daftari”ga kiritilib, “E-Auksion” orqali 30 sotix er maydoni ajratilgan. Bugungi kunda ushbu er maydoniga “pomidor” poliz mahsulotini ekib 3,5 tonna hosil olishga, 14 mln so`m daromad qilishga erishdi.
Bundan tashqari, targ`ibot va tushuntirishlar orqali norasmiy sektorda band bo`lgan 501 ming nafar ijtimoiy, sanoat, qishloq xo`jaligi, axborot kommunikasiya, ishlab chiqarish va xizmat ko`rsatish sohalarida o`zini-o`zi band qilishga erishildi.
Xulosa:
Yosh tadbirkorlarni qo`llab-quvvatlash mamlakat uchun nima beradi? Quyida bir necha sabablarga e`tiboringiz qaratiladi:
Birinchidan, yosh tadbirkorlar yangi ish o`rinlarini yaratish orqali ishsizlikni kamaytirish va aholi turmush darajasini oshirishga xizmat qiladi. Ular iqtisodiyot tarmoqlarini rivojlantirishga, sarmoya jalb etishga ham hissa qo`shadi.
Ikkinchidan, yosh tadbirkorlar odatda bozorga yangi g`oyalar va innovasion mahsulotlar yoki xizmatlar bilan kirib keladilar. Bu mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirish va raqobatbardoshligini oshirishga xizmat qiladi.
Uchinchidan, yosh tadbirkorlarni qo`llab-quvvatlash mamlakatdagi ishbilarmonlik muhitini yaxshilashga xizmat qilmoqda. Bu biznes yuritish uchun qulay muhit yaratish, kredit va moliyaviy ko`makdan foydalanish imkoniyatlarini yaxshilash, lisenziyalash tartib-qoidalarini soddalashtirish, ta`lim va maslahat dasturlarini taqdim etishni o`z ichiga oladi.
