Evropada xavfsizlik va hamkorlik tashkilotining Demokratik institutlar va inson huquqlari bo`yicha byurosi (EXHT DIIHBB) O`zbekistonda o`tkazilgan referendumning dastlabki natijalari bo`yicha xulosa berdi.
Xulosaga ko`ra, 30 aprelda bo`lib o`tgan konstitusiyaviy referendum texnik jihatdan puxta tayyorlangan. O`zgartirishlar loyihasini muhokama qilish jarayoni keng qamrab olingan.
Referendum so`nggi yillarda amalga oshirilgan keng ko`lamli islohotlarning davomi sifatida taqdim etilgan. Qonunchilikka ba`zi texnik yaxshilanishlar kiritildi, biroq uni xalqaro standartlarga moslashtirish uchun ko`proq harakat talab etiladi.
Markaziy saylov komissiyasi o`z vakolatlarini samarali bajardi, hukumat tomonidan referendum kuni haqida keng qamrovli axborot kampaniyasi uyushtirildi va konstitusiya loyihasiga ayrim o`zgartirishlar kiritilgani ilgari surildi. Cheklangan miqdordagi saylov uchastkalarida ovoz berish jarayoni silliq kechdi, biroq ovoz berish va ovozlarni sanab chiqish jarayonida jarayonning yaxlitligiga putur etkazuvchi turli qonunbuzarliklar kuzatildi.
EXHT DIIHBBning ko`plab suhbatdoshlari taklif etilayotgan o`zgarishlarni gender tengligini ta`minlovchi va davlatning fuqarolar hamda ijtimoiy himoyaga muhtoj guruhlar oldidagi ijtimoiy majburiyatlarini oshiradigan takomillashtirish sifatida olqishladi. EXHT DIIHBB bilan uchrashgan ko`plab ishtirokchilar konstitusiyaviy islohot jarayoni etarlicha cho`zilganini va ko`plab takliflar inobatga olinganini ta`kidladi.
Ayrimlar bir qancha munozarali masalalar yuzasidan etarlicha munozara bo`lmaganini qo`shimcha qildi. Markaziy saylov komissiyasi o`z vakolatlarini samarali amalga oshirdi va qonunda belgilangan barcha muddatlarga rioya qildi. Referendum o`tkazuvchi quyi bo`g`in komissiyalarining mustaqilligi va betarafligiga mahalla qo`mitalari ishtirokida putur etkazildi.
Saylovchilar haqidagi ma`lumotlar turli formatlarda taqdim etilib, shaffoflikni ta`minladi. Referendumda ishtirok etish va referendum masalasini yoqlab ovoz berish chaqiriqlari saylovchilar tomonidan taqdim etilgan ma`lumotlarning betarafligini bekor qildi. Nogironligi bo`lgan shaxslarning saylov jarayonlarida faolligini oshirish borasida salmoqli ishlar amalga oshirildi.
Ovoz beruvchi fuqarolar o`zlarining ro`yxatga olish ma`lumotlarini ham onlayn, ham saylov uchastkalarida shaxsan tekshirish imkoniyatiga ega bo`ldi.
Mamlakatda 2016 yildan buyon xotin-qizlarning ijtimoiy-siyosiy hayotdagi ishtirokini kuchaytirishga qaratilgan islohotlar izchil davom ettirilib, parlamentdagi ayollar soni sezilarli darajada oshdi. Ayni paytda 150 o`rinning 48 tasini ayollar egallab, ulardan ikkitasi spiker o`rinbosarlaridir.
Biroq umuman olganda, ayollarning siyosiy maydonda, jumladan, davlat boshqaruvida ishtiroki etarli emasligicha qolmoqda. Hukumatdagi 27 vazirdan faqat 2 nafari ayol. Hamma hokimlar erkaklar. Referendum ma`muriyatida ayollar soni etarli edi, lekin rahbarlik lavozimlarida kamroq edi.
MSK 380 dan ortiq xalqaro kuzatuvchilarni akkreditasiyadan o`tkazdi. EXHT majburiyatlari va xalqaro standartlardan farqli ravishda, fuqarolik jamiyati tashkilotlariga kuzatuvchilarni tayinlashga ruxsat berilmadi, bu esa referendum jarayonining shaffofligini pasaytirdi.
EXHT DIIHBB referendum kunini tizimli yoki har tomonlama kuzatmagan, biroq cheklangan miqdordagi saylov uchastkalariga tashrif buyurgan. Ovoz berish jarayoni muammosiz o`tdi. Ko`pgina kuzatilgan hollarda referendum o`tkazuvchi uchastka komissiyalari muhim prosessual bosqichlarni e`tiborsiz qoldirib, saylovchilarni aniqlash tartib-taomilini o`tkazib yuborgan. Referendumning dastlabki natijalarini e`lon qilish tartibli o`tdi, ammo etarlicha shaffof emas. Referendumda ovoz beruvchilarning 84,5 foizi ishtirok etdi.
