Президентимиз зиёлилар билан ўтказган учрашувида тўй-ҳашамлар билан боғлиқ ортиқча харажатлар минглаб оилаларнинг нафақат иқтисодий аҳволига, балки, бутун ҳаётига жиддий салбий таъсир кўрсатаётгани ҳақида гапирди. Биз эса санъаткорларнинг иккиавлод вакили — Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артистлар Мавлуда Асалхўжаева ва Зиёда Қобиловани таклиф этиб, дабдабали тўйлар ҳақидаги фикрлари билан қизиқдик.
“ЗАМОНАВИЙ УРФ-ОДАТЛАР ОРТИҚЧА ДАБДАБАНИ КЕЛИТИБ ЧИҚАРАДИ”
Мавлуда Асалхўжаева: — Бизнинг халқимиз яхши кун,тўйларни яхши кўради. Ўғил кўрган ота–она ўша кундан бошлаб, ўғлимга тўй қиламан, келин оламан, деб ният қилса, қиз ўстирганлар ҳам уни орзу-ҳавас билан узатиш ҳақида ўйлайди. Бу албатта, яхши. Лекин мен турмушга чиққан пайтларда никоҳ оқшомидан бошқа бирор-бир харажат ҳақида эшитмасдик ҳам, билмасдик ҳам. Ҳозир тўйларда одамлар кундан кунга чегара билмас даражада дабдаба билан байрам қилишаётганига гувоҳ бўляпмиз. Лекин ҳамма нарсанинг ҳам меъёри бўлиши шарт. Бугунги тўйларга ташриф буюрганимда аввало келин-куёв ўтирган жойнинг ҳашамат билан безатилгани эътиборимни тортади. Тўғри, тўйхонанинг шифтигача, гуллар билан безатилган декорация чиройли кўринади, лекин 3-4 соатли маросим учун шунча гулни увол қилиб, катта харажат қилиш шартми? Ўйлаб қарасам, тўйхона декорациясига сарфланган харажатнинг ўзига ҳам битта тўй ўтказиш мумкин экан...
Зиёда Қобилова: — Мавдула опа, жуда ҳақ гапларни айтдингиз, ўзбекнинг хонадонига тўй ярашади. Лекин бугун тўй кимўзарга айланиб қолгандек. Кўпчилик “Фалончи қўшним, мана бундай нарса қилди, мен уникидан яхшироқ қилишим керак” деган ташвиш билан яшаётгандек. Ундан муҳим вазифаларни эса иккинчи даражага тушириб қўйишган. Бу ҳолатни қудалар мисолида ҳам кўришимиз мумкин. “Қудам менга юборган сарподан яхшироғини, қимматроғини қилишим керак” деган кимўзар ҳам бор.
М. А.: —Ёшлар ҳам шундан ўрнак олишяпти. Оила қуриш арафасида турган ёшлар, “Дугонамнинг тўйидан кам бўлмаслиги керак” дея ота-онага шарт қўйишади. Боламнинг кўнгли ўксимасин, деб ўзини ўққа-чўққа уриб, қарзга ботган отанинг аҳволини тассавур қилаверинг...
З. Қ.: — Ҳамма ўз шароити ва имкониятини ҳисобга олган ҳолдахаражат қилиши керак. Бир кунлик тўй ўтади-кетади, асосийси ундан кейинги ҳаёт гўзал бўлсин, тўғрими?
М. А.: — Тўғри. Юқоридаги муаммоларга дуч келмаслик, одамнинг ўзига ҳам боғлик. Катталарнинг ўз фикри ва вазиятга шахсий муносабати бўлиши шарт! Бошқаларга эргашмай ўз қарорига эга бўлса мауммолар ҳам йўқолади. Масалан, менинг яқинларим тўй қилганда мен билан маслаҳатлашишади. Мен эса доим ”келишиб- келишиб тўй қилинглар” дейман. Тўй қилаётган икки оиланинг катталари бир-бирининг шароитинитушуниши керак. Яна бир гапни алоҳида таъкидлаб ўтишни истардим, миллатимизнинг тўй маросими билан боғлиқ гўзал урф-одатлари бор. Улардан воз кечиш нотўғри. Лекин шуларни амалга оширишда ҳам бироз чегарани ушлашса, мақсадга мувофиқ бўларди. Масалан, келин салом учун бериладиган сарполарнинг қимматбаҳосини эмас, оддийроғини ҳам қилса бўлади. Менимча, мана шундай майда-чуйда харажатлар йиғиштирилса, вазият анча яхшиланади.
З. Қ.: — Бизнинг оилада ҳам қизлар кўп. Уларни тўйи бўлганда, оиламизнинг катталари ўзаро келишиб, фақат керакли нарсалар билан тўй ўтказишган. Бугун ёшларнинг хоҳиш-истаклари ўзгаряпти,интернет таромоқларида бошқаларнинг тўйини кўриб ўзида ҳам шундай бўлишини истайди. Келажакни чиройли кўриш, яхши, бироқ, ёшларга орзуларни ҳам ақл билан амалга оширишни ўргатиш керак.
БИРРОВЧИЛАР ЭМАС, НОПРОФЕССИОНАЛЛАР КЎПАЙГАН!
М.А.: — Бугун тўйлар ҳақида гап кетар экан, одамлар ўша заҳоти “бирров”чиларни кўпайиб кетганини гапиришади. Лекин ўзингиз ўйлаб кўринг, бугун профессионал бўлмаганлар жуда ҳам кўпайиб кетган. Бугун тўйларда хизмат қилаётган айрим навбатчи гуруҳлар, илгари гўзаллик салонида, бозорда ёки яна қаердадир ишлаганлардан ташкил топган. Улар бировнинг овози билан “куйлаб” бизнинг соҳанинг номига путур етказяпти. Ана шундайларнинг ижодидан қониқмаганлар, тўйига “бирровчиларни” чақиришяпти. Тўғри, илгари тўйларга биттагина санъаткор чақириларди, ҳеч қандай “бирров”ларсиз тўйни файзли ўтказиш мумкин эди. Лекин бугун замон бошқа, санъаткорлар кўпайган. Ҳамманинг ўз диди ва севган хонанси бор. Онахонларга бошқаси ёқса, ёшларнинг ўз йўналиши бор. Шунинг учун ҳам бугун тўйларгда “бирров”чилар кўпайган. Аммо шунда ҳам, тўй экан деб ўнталаб хонандани қаторлатиб қўйганларга қаршиман. Меъерида 2-3 та ижодкорлар чиройли тўй қилиш мумкин. Бу менинг шахсий фикрим.
З. Қ.: — Яна бир муҳим жиҳатни ёддан чиқармаслик керак. Хонандалик бу бизнинг касбимиз. Севган касбимиз, ўзимиз истагимиз туфайли тўй ва тадбирларга бориб мухлислар билан учрашамиз. Лекин бундан ташқари, ҳаётимиздаги турли вазиятларни, ички ҳолатимиз, оилавий шароитимиз ва умуман кайфиятимиздан қаъти назар ишимизни бажаришимиз шарт деб биламан. Кимдир яхши кунига таклиф этиб, бизни қувончига шерик қилмоқчи экан, биз бунга қаршилик билдира олмаймиз. Бировлар йиллар давомида “тўйимга албатта, чақираман” деб ният қилади. Шундай пайтларда уларга рад жавобини бериб, тўйига бормаслигимиз ҳам, нотўғри, назаримда.
М. А.: — Масалан мен, ижодий фаолиятимдаги 30 йил давомидабир хонадонинг икки уч авлодининг яхши кун, тўйларига бораман. Ҳудди қадрдондек бўлиб қолган мухлислар билан ана шу тарзда учрашиб туриш мендек санъаткор учун катта бахт!
ТЎЙЛАРИНИ ДИСКЛАРДА КЎЗ-КЎЗ ҚИЛАДИГАНЛАР
З. Қ.: — Тўйлар мавзусини кўтарганда кўпчилик санъаткорлар ўз висол оқшомини дискларга ёзиб, сотувга чиқараётганини гапиради. Мен шу мавзуга ҳам тўхталиб ўтмоқчиман. Ҳамма санъаткор ҳам ўзининг шахсий видеоларини бегоналарга кўрсатишни истамайди. Менинг тўйимдаги лавҳалар ҳам кимларнингдир айби билан сотувга чиқиб кетганда ўзимдан ўтганини ўзим билгаман... Бировларнинг касрига биз гапга қоламиз.
М. А.: — Менда ҳам худди шундай муаммо бўлганди. 8 йил аввал қизимнинг тўйи диски “қора бозор” расталаридан жой олган. Ўшанда роса асабийлашгандим.Висол оқшомининг дискини атайлаб тарқатадиганларни эса тўғриси, умуман тушунмайман. Менимча бу одамларнинг иштаҳасини “қитиқлаб”, сизлар ҳам шундай қилинглар, демоқчи бўлганларнинг иши. Дабдабада қилишда санъаткорлар бошқаларга ўрнак бўлиб қолмаслиги керак.
Яна бир гап, “Менинг хонадоним мана шундай ҳашаматли, уйимдаги байрамлар шундай дабдаба билан нишонланади” деган фото, видео “ҳисоботларга” ҳар доим ҳам ишонавермаслик керак.Чунки шу соҳада юрибман, айримлар асл яшаш шароитини беркитиб, ёлғондан иборат видеоларни тарқатиб юрганига гувоҳ бўлганман.
САНЪАТКОРНИНГ ФАҚАТ ДАРОМАДИНИ ЭМАС, ХАРАЖАТИНИ ҲАМ ИНОБАТГА ОЛИНГ!
М. А.: — Санъаткорларнинг ишини ҳамма осон, “иккита тўйга кириб-чиқиб, енгил пул топиб юрибти-да” деб ўйлайди. Лекин харажатларимизнинг қанчалик кўплигини ҳам гапириш керак! Қўшиқ ёзиш, клип суратга олиш осон иш эмас. Авваллари концерт, тадбирларда иштирок этсак, озми-кўпми гонорар беришарди. Бугун эса телевидение ёки радиога борсак ҳам “промо” учун пул сўрашади.
Мен билан бир вақтда саҳнага чиққан ҳамкасбларимни бугун ёнимда кўрмайман. Чунки юқорида айтганимдек, сарф-харажатига ҳамма ҳам чидай олмайди. Менга ўхшаганлар эса елиб-югуриб ишлаб сал–пал кўзга кўриниб турибмиз, холос. Бу гапларни тўйларга фалон пулга чиқади деганда, биз сарфлайдиган ҳаражатларимизни ҳам эътиборга олишларини истардим.
Икки санъаткор учрашув давомида тўйлар мавзусида кўплаб фикрлар билдиришди. Биз эса суҳбатдаги энг қизиқ фикрларни эътиборингизга ҳавола этдик. Кўриб турганингиздек қаҳрамонларимиз ҳам тўйлардаги камчиликларни бартараф этиш тарафдори. Шундай экан, интернет ва дискларда кўз-кўз қилинаётган “гўзал ҳаёт”га учмасдан, ҳамма ўз фикри ва шароитидан келиб чиқиб иш кўриши лозим. Санъаткорлар эса Мавлуда Асалхўжаева таъкидлаганидек, халққа фақат яхши фазилатлар билан ўрнак бўлишга интилишлари керак.
Алия СУЛАЙМАНОВА
Фотомухбир: Ислом Рўзиев
