У ўзбек киносини бутун жаҳонга танитган биринчи режиссёр аёл. Ўзбек киносининг фахри – Қамара Камолова 9 декабрь санасида 80 ёшга тўлди. Санъат устасини қутлуғ ёши билан муборакбод этиш мақсадида учрашдик.
— Қамара опа, қутлуғ 80 ёшингиз муборак бўлсин!
— Ташаккур!
— 27-30 ноябрь кунлари пойтахтимизда «PROLogue» IV халқаро кинофестивали бўлиб ўтди. Тадбир ҳақидаги таассуротларингиз қизиқ.
— Одатда, бу каби фестивалларда ташаббускор, ҳақиқий кино жонкуярлари ишлашади. Фестиваль ёш киноижодкорларни янада руҳлантиради, изланишда давом этишлари учун янги имкониятлар эшигини очади. Фестиваль бугунги кун киносининг қандай ҳолатда эканини кўрсатади. «PROLogue»IV халқаро кинофестивалида бир-биридан яхши фильмлар намойиш этилди. Тадбирда биз – киночилар қадрдон дўстларимиз билан учрашдик. Маросим ташкилотчиларидан миннатдорман!
— Сиз суратга олган «Ғалати саргузашт», «Раҳим ва қўнғиз», «Іакалак», «Қизча ва юлдузча», «Велосипед қочиб кетди» номли мультфильмларни ҳозир ҳам болалар севиб томоша қилишади. Нима сабаб бўлиб катта кинога ўтиб кетгансиз?
— 1964 йили «Ўзбекфильм»га ишга келганимдайилига 3-4 та фильм суратга олинарди. Режиссёрлар кўп эди. Шу кезлар мультипликация цехи иш бошлаган,«Мультипликацияда бўлса ҳам режиссёр бўлиб ишлашим мумкин», деб ўйлаганман. Ўн йил давомида ўнта мультфильм ишладим. Аммо «Нима қилсам бадиий фильм суратга оламан», деб ўйлайверардим. Бу менинг энг катта орзум эди. Дастлаб «Аччиқ данак» (“Горькая ягода”) тўлиқ метражли фильми сценарийсини ёздим. Бироқ мутасаддилар сценарийни бошқа тажрибали сценарийнавис ёзиши керак, деган фикрни билдиришди. Сўнг Москвадан бошқа бир сценарийнависни чақиртиришди. Мен учун титрда кимнинг исми туриши муҳим эмасди. Фильмни эса ўзим ўйлагандек, истаганимдек суратга олганман. Шу тариқа режиссёрликда иш бошлаганимга ўн йил тўлганида кинога кириб келдим.
— Нима учун кўп фильм суратга олмайсиз?
— Чунки юрагим буюрганини суратга оламан.
— Ўзбек киносининг кўпгина актёр – актрисалари сизнинг фильмларингизда кашф қилинган. Улардан бири Раъно Шодиева. Раънохонни кўчада, тасодифан кўриб қолиб, кинога таклиф қилганингиз ростми?
— Ҳа, ҳақиқатан ҳам шундай бўлган. Менга юзидаги сепкиллари ёқиб қолганди. У «Атроф оппоқ қорга бурканди» фильмида суратга тушган.
— Бугун кўпчилик режиссёрлар ўз жамоаси билан ишлаяпти. Келгусидаги фильмларингиз учун актёрлар ансамблини жамламоқчи бўлсангиз, кимларни таклиф этасиз?
— Суратга олиш майдончасида бегоналардан кўра, ўзинг билган кишилар билан эркин ишлаш завқ бағишлайди. Янги фильм учун Сейдулла Молдаханов, Беҳзод Ҳамроев, Раъно Шодиева, Зарина Низомиддиноваларни таклиф этсам керак.
— Фильмларингизда ўзингиз роль ижро этганмисиз?
— Йўқ.
— Нима учун?
— Негадир камерадан чўчийман. Кўрсатувларга таклиф этишса ҳам кўпинча, рад этаман. Камера қаршисида сўзимни унутиб қўяётгандек бўлавераман.
— Телевидение орқали намойиш этилаётган сериаллар кинокартиналар билан рақобатлаша оляпти, десак бўладими?
— Йўқ, бу фикрга қўшилмайман. Назаримда, кинотеатрга ташриф буюрувчилар сони камайгандек. Лекин одамлар ёппасига кинозалларга бориб, фильм томоша қиладиган пайтлар ҳам келади. Яхши фильм учун сериаллар ҳеч қачон рақобатчи бўлолмайди. Бундан ташқари, сериаллар телевизион фильмлардир, уларнингўзига хос спецификаси бор. Фильмлар эса бадиий ҳисобланади. Иккаласининг бир-биридан фарқли томонлари кўп.
— Ҳамкасбларингизнинг янги фильмлари тақдимотига бориб турасизми?
— Албатта, боришга ҳаракат қиламан. Чингиз Айтматовнинг «Сарвқомат дилбарим» асари асосида суратга олинган фильм ёқди. Актёрлар ролларини яхши ўйнашган. Режиссёр ҳам ишига сидқидилдан ёндашган.
— Аёл режиссёр учун энг муҳим фазилатлар нима?
— Энг аввало, иродаси кучли, бир ишга шайландими, уддаламоғи, атрофига ўзига керакли одамларни тўплашга эришмоғи керак. Агар режиссёр юмшоқтабиат бўлса, кўп нарсага эриша олмайди. Дастлаб мени ҳам кичик жуссали, кўнгилчан деб ўйлашган. Лекин зарурат туғилса, вазиятни ўзим истагандек бошқара олардим. Суратга олиш майдончасида жуда кўп саволлар туғилади, жуда кўп одамлар тўпланади. Улар сиздан нимадир исташади ва фикрингизни ўзлари билмаган ҳолда бўлишга ҳаракат қилишади. Агар режиссёр диққат-эътиборини бир жойга жамламаса, қийин дақиқаларда ўзини қўлга ололмаса, ҳеч ким уни эшитмайди. Режиссёрда ички принциплар мустаҳкам бўлиши, ҳар қандай ҳолатда ўз «мени»ни кўрсата олиши лозим. Ана шунда унинг ҳурмати баланд бўлади.
— Бўлғуси кинорежиссёрларга айтар сўзларингиз борми?
— Ёш кинорежиссёрлар касбни пухта ўрганишлари керак. Кино қонунлари, драматургия билан яқиндан танишиб, аста-секин маҳоратларини ошириб боришлари зарур. Иқтидор ҳаммага ҳам берилавермайди. Улар ўзларидаги иқтидордан тўғри фойдалана олсалар яхши фильм яратишга муваффақ бўлишади. Бунинг учун ҳаётни жуда зийраклик билан кузатиш ва ўрганиш лозим. Ҳали ёшман, ўрганишга улгураман деб хато ўйлашмасин. Имконият борида фақат олға интилиш керак.
Илк мукофотимни «Аччиқ данак» фильми учун Москва фестивалида қўлга киритган эдим. Фаолиятим давомида Париж, Рим, Флоренция, Қоҳира, Берлин, Тунис, Карлова Вари каби кўплаб шаҳарларда ўтказилган халқаро кинотанловларда ҳакамлар ҳайъати аъзоси, фахрий меҳмон сифатида, шунингдек, ўз фильмларим билан қатнашганман.
Энг биринчи актрисам Дилноза Расулова исмли қизалоқ бўлган. Ўшанда у 4 ёш эди. Шу қизча «Эртага чиқасанми?» номли фильмимда суратга тушган. Мендан кейин у жуда кўп фильмларда ўйнади, Москвада институтда ўқиди.
Раънони 13 ёшида кўчада учратиб қолганман. Ўшанда ёнида дугоналари бор эди. Улар «Кинога шу қизни олинг, жуда яхши қиз», дейишган. Шундан кейин фильмда суратга тушиш учун уни Бухорога олиб кетдик. Раъно билан ишлаш қийин бўлмаган. Ишчан, ақлли, зийрак қиз эди. Мени «Биринчи устозим, кинодаги онам», деб эъзозлайди.
МАЪЛУМОТ
МОІИНУР суҳбатлашди.
