Муваффақият нимадан бошланади? Мағлубият-чи? Бари фикрдан, ниятдан. Фикрларимиз амалларимизни, амалларимиз эса характеримизни шакллантиради. Шу тақлид биз ўзимизни, ҳаётимизни қурамиз. Шунинг учун ота-боболаримиз «Яхши ният — ярим давлат» дейишган. Инсоннинг фикрлаш тарзи, нимага интилишин, нимани муҳим деб билиши, келажакка доир қандай режалар қуришига унинг келажаги, қисмати кўп жиҳатдан боғлиқ. Шу сабабли фикрларимизга, ниятларимизга, орзуларимизга эҳтиёт бўлайлик.
Маънан етук, ҳаётдан нима исташини биладиган одамлар эса қуйидаги фикрларни умуман хаёлига ҳам келтиришмайди.
1. Улар ўзларига ачиниш учун қимматли вақтларини сарфлашмайди.
Маънан етук инсонлар вазият шундай бўлиб қолди ёки фалончи менга нисбатан бундай иш қилди, деб нолиб ўтирмайдилар. Ўз ҳаётлари учун масъулиятни зиммаларига оладилар ва умр фақат байрамдан иборат эмаслигини, унинг ўзига яраша ўнқир-чўнқирликлари борлигини тан оладилар. Кутилмаганда муваффақиятсизликка дуч келсалар, ўйлаган ишлари амалга ошмаса, буни тўғри қабул қилиб, «Іаётда бўлиб туради» деган хулосага келиб, йўлларида давом этадилар.
2. Ҳеч қачон ўзларини йўқотмайдилар.
Бошқалар уларнинг устидан ҳукмронлик қилишига, уларни бошқаришига йўл қўймайдилар. Ҳаммасини ўзлари бошдан кечириб, ўзлари қийналсалар-да, ечимни ҳам ўзлари топадилар. Туйғулари уларнинг юрагида кечади, аммо ҳеч қачон бошларига чиқиб олмайди. Яъни ҳислари уларни эмас, улар ҳисларини бошқарадилар. Ҳиссиётларини бошқара олган одам ҳаётини ҳам, керак бўлса, дунёни ҳам бошқара олиши мумкин. Чунки уларнинг кучи ўзини енга олишга етган.
3. Ўзгаришлардан қочишмайди.
Кучли инсонлар ўзгаришлардан қўрқмайдилар. Аксинча, доим уларга тайёрлар, янгиликларни муносиб қабул қилишни биладилар. Уларнинг энг катта қўрқуви бир жойда тўхтаб қолиш ва ҳаётга бўлган муҳаббатни йўқотиб қўйишдир. Ўзгаришлар даврида бундай инсонлар характерининг энг яхши қирралари намоён бўлади.
4. Бошқара олмайдиган нарсаларига қувватларини ва вақтларини сарфлашмайди.
Маънан етук одамдан сиз ҳеч қачон кун бўйи шаррос ёққан ёмғир, йўллардаги тирбандлик каби ҳолатлардан нолишни эшитмайсиз. Чунки бу ҳолатлар уларнинг назорат ҳудудига кирмаслигини яхши тушунадилар. Олдини олишинг мумкин бўлмаган кўнгилсизликлар учун қайғуришнинг нима кераги бор? Бунинг ўрнига улар бошқара оладиган, ўзларининг назоратларига бўйсунадиган нарсаларга эътибор қаратадилар. Кўпинча бу уларнинг воқеа-ҳодисаларга муносабатида намоён бўлади. Яъни воқеликни ўзгартира олмасалар, унга муносабатни ўзгартирадилар, тамом-вассалом. Масалан, тирбанд йўлда машиналари билан узоқ туриб қолдилар дейлик. Машиналар устидан юриб ўтиб кетолмайдилар, тирбандликни зумда бартараф эта олмайдилар, демак, улар бу ҳолатни ўзлари учун берилган жазо эмас, имконият деб қабул қиладилар. Дарров телефонларини олиб, зарур қўнғироқларни амалга оширадилар, ишларини масофадан туриб бошқара кетадилар ёки кеча ўқишни бошлаган асарларини давом эттирадилар. Хуллас, вақтдан унумли фойдаланиш йўлини топадилар.
5. Ҳаммага ёқишга интилишмайди.
Ҳаммага ёқишни истайдиган одамлар бор. Іаммага қарши бориб, шу орқали ўзини кўрсатишга, «баҳо» олишга интиладиганлар ҳам кўп. Маънан етук инсон учун бу икки усулнинг биронтаси ҳам маъқул эмас. Кучли одамлар ҳамиша ҳаммага ёқиш имконсиз эканини яхши англайдилар. Улар зарур бўлганда «Йўқ» дея оладилар. Бошқаларга нисбатан эътиборли ва меҳрибон бўлишни эплайдилар. Савобталабликлари ҳам бор, бироқ ўз вақтлари ва кучларини қадрлайдилар. Шу туфайли ўзлари учун бефойда ишларни нарига суришади.
6. Онгли равишда таваккал қила олишади.
Улар тасодифий ёки аҳмоқона таваккал қилиб бошқалар учун масъулиятни зиммаларига олишмайди, лекин яхши ҳисоб-китоб қилинган, ўйланган таваккалдан қочмайдилар. Маънан етук инсонлар қарор қабул қилишдан аввал хавф ва фойдани тарозига соладилар, эҳтимолли йўқотишлар ҳақида яхши маълумот йиғадилар, шундан сўнг қарор қабул қилиб, амалий ишга ўтадилар.
7. Ўтмишни ўйлайвермайдилар.
Ақлли ва кучли кишилар бўлиб ўтган ишларни ҳадеб таҳлил қилиб, ҳаммаси бошқача бўлиши мумкин эди, дея афсусланиб ўтирмайдилар. Ўтган ишга саловот — мана, уларнинг шиори! Бундай тоифа инсонлар ўтмишдан хулоса чиқарадилар, холос. Аммо муваффақиятсиз онларини қайта-қайта эслаб, уларни такрор ва такрор бошдан кечириш феълларига хос эмас. Бунинг ўрнига ҳозирги замон билан яшашади, келажакка оид режалар тузишади.
8. Бир хатони бир неча марта такрорлашмайди.
Аҳмоқлик нималигини ҳаммамиз яхши биламиз а? Ҳар сафар бир хил қарорни қабул қилавериш ва эндиги гал натижа бошқача бўлишидан умид қилиш аҳмоқликдир, шундайми? Маънан етук инсонлар ўз қилмишлари учун масъулиятни зиммаларига оладилар ва хатоларидан хулоса чиқариб, уларни такрорламасликка ҳаракат қилишади. Натижада бунга муваффақ бўладилар ҳам. Шу сабабли келажакда улар ривожланадилар, хатоларни камроқ қиладилар, тўғри ва ақлли қарорлар қабул қилишга одатланадилар.
9. Бошқа одамларнинг муваффақиятига ҳасад қилишмайди.
Биз кўкка кўтараётган кишилар бошқаларнинг муваффақиятини тан олишади ва улардан хурсанд бўлишади. Бу жуда муҳим жиҳат. Улар бошқалар зафар қучганда, ҳасад қилмайдилар, ўзларини алданган ҳисобламайдилар, фақат ўшаларнинг тажрибасини ўрганадилар. Муваффақиятга оғир меҳнат ва сабр орқали етишилишини биладилар ва муваффақиятга эришиш учун тинмай қаттиқ ишлашга тайёрлар.
10. Биринчи мағлубиятдан сўнг таслим бўлишмайди.
Ҳар бир мағлубият – янада яхшироқ бўлиш учун имконият. Іатто, энг зўр тадбиркорлар ҳам ишнинг бошида кўп муваффақиятсизликларга учраганлар. Маънан етук инсонлар ҳеч қачон тарвузларини қўлтиқдан тушириб юбормайдилар, ниятларига етмагунча тинчимайдилар, чунки ҳар бир муваффақиятсизлик уларни зафар сари бир қадам бўлса ҳам яқинлаштиришини биладилар.
11. Ёлғизликдан қўрқишмайди.
Ёлғизликда ҳам бир имконият кўришади-да, одамлардан холи ўтказган ҳар бир дақиқалари, сонияларидан лаззатланадилар, уларни қадрлайдилар. Улар ўз фикрлари билан ёлғиз қолишдан қўрқмайдилар. Бу вақтни ғоялар ўйлаб топишга, уларни амалга ошириш учун режалар тузишга сарфлайдилар. Улар доим бировларнинг кайфиятига боғлиқ ҳолда юрмайдилар. Бошқалар билан бахтиёр бўлганлари ҳолда, ўзлари билан ҳам ҳар дақиқаларини хушнуд кечира оладилар.
12. Бутун дунё мендан қарздор деб ўйлашмайди.
Сиз ҳавас қилатёган кишиларнинг яна бир муҳим хусусияти, бу дунёда ҳамма ҳуқуқларга эгаман, деган ўйдан йироқликлари. Улар ҳамма мен ҳақимда қайғуриши, атрофимда парвона бўлиши, ҳаёт менга фалон-фалон нарсаларни бериши шарт демайдилар. Бунинг ўрнига ўз имкониятлари ва қобилиятларига муносиб равишда муваффақият йўлларини излайдилар.
13. Бир зумда натижаларни кутмайдилар.
Саломатликларни тиклашми ёки янги бизнес очишми, фарқи йўқ, маънан етук инсонлар натижага тезгина эришаман, деб кутмайдилар. Улар ўз вақтлари ва қувватларини маълум миқдорда келажакка инвестиция қиладилар, ҳар бир майда натижани ҳам байрам қилиб кутиб оладилар. Улар сабрли ва қаноатли инсонлар бўлиб, яхши ўзгаришлар учун маълум вақт кераклигини англайдилар.
Шаҳноза ТЎРАХЎЖАЕВА тайёрлади.
