Ижтимоий тармоқдан «Жамшид Мўминов сизга дўстлик таклиф қиляпти» деган хабар келди. Виртуал хизматларнинг ўзи кишиларга яшаш, ўқиш, иш жойи-ю, ҳудудига қараб «дўст» танлаб бериши одатий ҳолга айланиб қолгани учун бундай хабарларга кўпда эътибор қаратмай қўйганмиз. Шунинг учун бўлса керак, аввалига эътибор қилмадим. Кейин юрагим орзиқиб кетди. Акамни кўрмаганимга бир-икки йил бўлган, иш билан хорижда яшаётгани туфайли фақат замонавий алоқа воситалари орқали гаплашиб турардик. Бу хабар тўсатдан хаёлимни олис йилларга олиб кетди. Болалик, ёшликнинг турли фурсатлари хотиримда жонлана бошлади…
- Жама! Жими выходи!
Пастдан учинчи қаватга кўз тикиб турган бир гала болаларга ҳаммадан аввал иккинчи қаватда яшайдиган Рая хола жавоб беради:
- Не шумите, ребята!
Кўчага қараган деразамиз ошхонага яқин. Кўпинча ошхонада юрганим учун, акамнинг ўрнига мен жавоб берардим: «Щас, выйдет!»
Бу хабарни етказмасимданоқ акам аллақачон кўчада бўларди. Турли миллат вакилларидан иборат болалар бир-бирига гал бермай бугунги режаларни тузар «футбол, наша команда» каби сўзларни эшитиб, уларнинг бугун қаерда бўлишини аниқ билардим. Аям билан дадам ишдан қайтганда кечки таомга акамни чақириш менинг зиммамда, шунинг учун бу ахборот мен учун жуда керакли эди.
Учинчи қаватдан пастдаги сершовқин майдончадаги болаларнинг «давай, ура, гол!» каби ҳайқириқлари-ю, бир томонда қизларнинг «жамбул, жамбул» каби овозларини эшитиш, ишдан қайтаётган одамлар ва уларнинг баъзида шодон, баъзан жиддий қиёфалари, умуман, қатор кўп қаватли уйлар атрофидаги кечки бешдан кейинги гавжум пайтни томоша қилиш мароқли эди. Айниқса, кимнинг қаерга бориб, қаердан келаётганидан бохабар, доим жиддий, норози қиёфадаги «семичкачи» Рима холанинг бақир-чақирлари-ю, ҳаммани тартибга солиб туришини эшитмаслик, демак кўчадаги воқеалардан хабарсиз қолиш демакдир. Мана, ниҳоят, дадам билан аям ҳам ишдан қайтдилар. Бир пас ўтгач, энди учинчи қаватдан менинг овозим янграйди: «Аков, уйга-а-а!»
- Ако, тебя зовут, - деб кулади ўртоқлари.
- А почему аков, а не ака?
Акам «тушунмайсизлар, барибир», дегандай қўл силтаб уйга кирарди.
Биз, акамнинг учала синглиси ҳам акамни эркалаб «аков» деб чақирардик. «Ака» десак, ўртада яқинлик йўқдай, ўзимизга ўхшамай қолаётгандай туюларди. Сабаби, акам биз учун шунчаки ака эмас, яқин, меҳрибон дўстимиз. «ов» қўшимчасини олиб ташласак, худди бегонадай бўлиб қоларди. Шунинг учун бўлса керак, ҳозиргача бошқалар олдида ҳам «аков» деб чақирсак кулгуга қоламиз, баъзида.
Акам жуда ширинликхўр. Ҳатто ҳанузгача сулили печеньени чойга ботириб ейишини биз, сингиллари атрофида ўтирволиб, томоша қиламиз. Болалигида, мактабда ўқиб юрган кезларида ҳам ёстиғи остидан конфет қоғозлари чиқарди. Шу одатини билганим учун ухлаб қолгач ҳам хонасига кириб, бир қараб чиқардим. Бир куни кирсам, қаттиқ ухлаб ётибди, лунжи шишган, ушлаб кўрсам қаттиқ.
- Ая, ая, акамга қаранг, - ҳовлиқаман мен, дабдурустдан нима бўлганини тушунмай.
- Вой болам-ей, яна конфет билан ухлаб қолибдими, - аям билан қиқир-қиқир куламиз.
Акам ҳаммамизнинг феълимизни миридан-сиригача билади. Айниқса, мени. Болалигимда анчайин йиғлоқи бўлганман, шунинг учун менга кўпроқ эътибор қаратарди. Боғчага эркалатиб олиб борар, йўлда барча инжиқликларимни муҳайё этарди. Синглимни еру кўкка ишонмасди, опам билан осон тил топишарди.
Кичиклигимизданоқ ҳатто камчиликларимизни ҳам ҳазиллашиб айтар, бунга ўрганиб қолгандик. Кулги остига олинган хатолар албатта тўғирланарди. Аммо мен бундай «танқид»ни кўтаролмасдим. Шунинг учун ҳар сафар бундай ҳазиллар ўртанча сингилга қаратилган пайти «£араб туринглар ҳозир Гули йиғлаб беради!» дерди. Ростдан ҳам кўп ўтмай кўзёшим сирғалиб тушарди. Аммо нимадир деб дарров овутиб қўяр, яна ўртада кулгу кўтариларди.
Улғайганимиз сари акам билан янаям қадрдон бўла бошладик. Бирон таом тайёрласак, албатта акамдан баҳо кутардик, янги кийим олсак акам маъқулласа, кийиларди.
£ишлоқ хўжалиги институтининг иқтисод факультети талабаси бўлганида оиламиздаги қувончни таърифлаш. Эҳ-ҳе.. «Акам студент бўладими, наҳотки?!» Ҳар куни ўқишдан қайтишини кутардик. «Аков, айтиб беринг, институтда нималар бўлди, дарслар қандай ўтиларкан?» Дастурхон бошида ҳам саволларим тинмасди.
- Акангни овқатланишга қўясанми, ё йўқми, - аям танбеҳ берарди баъзида.
Талабалик акамга анча жиддий тус берди. Кўпроқ дарс тайёрлар, шуғулланарди. Орадан бир неча йил ўтгач, ўзим ҳам талаба бўлдим. Акам ҳаммадан ҳам кўп хурсанд бўлди, фахрланди: «Мана, бизнинг кичкина эчкичамиз энди талаба бўлди!»
Акам то турмуш қургунимизга қадар бизни эркалатиб чақирарди. Ҳеч қачон уришмас, ҳатто иш ҳам буюрмасди. Баъзида кирларини ҳам ўзи ювиб, дазмолларди. «Бизни уялтирманг, ўзимиз қиламиз-ку, шу ишларни», десак индамасди, сингилларини авайларди.
Энди ишга жойлашган пайтлари эди. Баъзида ҳисобот топширилаётган кунлари кечки 11-12 ларгача қолиб кетган пайтлари кўп бўларди. Кутиб ўтирардим. Чунки ўзим ҳам шу пайтга қадар дарс тайёрлаётган бўлардим, кўпинча. Овқатларини тайёрлаб бергач, кайфиятига разм солардим. Чарчагани сезилиб турар, ортиқча гапиришни ҳам истамаётгани кўриниб турса-да, чалғитгим келарди.
- Ака, овқатим ёқдими, чарчадизми, ҳамма шундай ишлайдими…
Энди акам ишда бўлгани учун кечки таомни, бир дастурхон атрофида, ҳаммамиз биргаликда тановвул қилишнинг фақат шанба-якшанба кунларигина имкони бўларди. Умуман, дастурхон атрофида жамулжам бўлиш биз учун шунчаки овқатланишдан иборат бўлмасди. £андай ўқишимиз, нималар билан машғуллигимиз, дарс жараёнлари, орзу-режаларимиз - ҳаммаси шу ерда, таомланиб бўлгач муҳокама этиларди. Шундай кунларнинг бирида акам қўлида газета, кўзларида фахр учқуни билан келди дастурхон атрофига.
- «Журналист»имизнинг мақоласи чиқибдими, дада!
Негадир дадам ҳамма газеталарни қараб чиққан бўлсалар-да, бунга эътибор қаратмаганларидан ҳайрон юргандим, шунинг учун акамнинг бу янгилиги мен учун айни муддао эди.
- Ҳа, бирорта мухбир роса тер тўккандир-да, - косани четга суриб, газетани қўлга олди дадам. £изариб кетдим, дадам ўқитувчи бўлсалар-да, таҳририятни ишини тушунгани учун талабалару, жамоатчи мухбирларнинг мақоласи яхшигина қайта ишланишидан хабардор эди.
- Мен у аёлни (мақола қаҳрамони) уйига икки марта бориб маълумот олдим, ахир, суҳбатлашдим, мениям меҳнатим сингди!
- Мана, хатойинг ана шунда! Журналист дегани бирон жойга маълумот учун борса бир мартаданоқ мақола учун етарли манба тўплай олиши керак. Бунинг учун эса тузук тайёрланиб бориши лозим, уқдингми?
- Мен ҳали талабаман-ку! - ўзимни оқлагим, оз бўлса-да илиқ фикр эшитгим келарди.
- Журналистнинг талабаси бўлмайди!
Акам ғурур билан айтиб келган янгилиги бунақа баҳсга сабаб бўлади, деб ўйламаганди, шекилли, менга қараб кулиб қўя қолди. «Барибир, сиёсий газетада мақоласи чиқиши зўр-ку!», деб қўйди холос. Акамнинг ютуқларимиз туфайли қанчалик ғурурланишини ўша пайтда ҳис қилгандим.
…£ийналганларини кўрсатмайди акам. Ҳозир ҳам шундай. Лекин биз, сингиллари кўзларидан сезамиз. Ҳеч қачон ёлғон гапирмайди, хушомадни «сиғдирмайди». Аямни авайлагани учун муаммолари ҳақида умуман гапирмайди, бизга гард қўнишини истамайди. Ҳол сўрасак, «яхшиман», деб қўя қолади, холос. Дадамни ёнида ҳатто оёқларини узатиб ўтирмайди. Хурсанд бўлса, кўзлари порлаб, яшнаб кетади. Нимадандир ғазабланса, юзларидаги энг майда томирларигача бўртиб чиқади, аммо асло қўпол сўз ҳам айтмайди.
Бугун акамнинг фарзандлари ҳам улғайиб қолишди. Бир неча йилдан бери олис мамлакатда яшашади. Соғинч қалбимизни ўртаб юборади, баъзан. Ҳар йили бир келса, ота ҳовлимиз тўлиб, тоғдай суянчиғимиз ёнимизда эканидан кўнглимиз хотиржам тортади. Кетгач… ҳувиллаб қоламиз. Ёзги таътилда келишганда жиянларим: «Аммажон, сиз, ака-сингиллар болалигингизда наҳотки ҳеч уришмаган бўлсангиз?!» деб савол беради, тинмай.
- Йўқ, жанжаллашиб қолмаганмиз ҳеч қачон. Ахир акажоним дунёдаги энг яхши ака-да!
Ҳаёт қонуни шу, тартиби шундай: бир оилада туғилиб ўсган фарзандлар кейинчалик оила қуради, бир-биридан узоқлашади. Ришталар, муомала-муносабатлар ўзгарар экан, аммо ўзгармайдиган бир туйғу – Меҳр экан. Меҳр туйғусига масофа дахл қилмаскан. Акажон, сизни жуда соғиндик! Илоҳим, бахтимизга соғ-омон, доим оилангизга бош бўлинг!
…Тармоқдан келган хабарга курсорни босарканман, «кечиккан хизмат» деган фикр хаёлимдан ўтди. Ахир акам билан туғилганимдан бери дўстман-да.
Гулруҳ МЎМИНОВА.
PS. Тўғриси, бу хотираларни фақат ўзим учун, акамни соғинган пайти қоғозга туширгандим. Уни матбуотга олиб чиқиш хаёлимга ҳам келмаганди. Аммо… бугун баъзи ака-сингиллар орасидаги муносабатларни кўриб, болалигим, оиламиздаги муҳит бот-бот ёдимга тушаверади. Ака-сингиллар, опа-укалар бир-бири билан деярли гаплашмаслиги, кўзлари-ю, меҳри ҳам электрон воситаларига қаратилаётгани кишини ўйлатиб қўяди. Ваҳоланки, оиладаги бу даврлар бошқа ҳеч қачон қайтиб берилмайди. Болалик ва ёшликнинг оила даврасидаги хотиралари баъзида мактаб давридаги, тенгдошлар орасидаги муносабатлардан кўра кўпроқ кишига кўпроқ таскин беради.
